De eerste voorbereidingen voor de restauratie van het orgel startten al in 2016 met het opstellen van
een restauratierapport. En nu ruim vijf jaar later staat er, mede door de bijdrage van fondsen, adoptanten en sponsoren, een
compleet gerestaureerd en prachtig klinkend orgel in de Maartenskerk.

De geschiedenis van het orgel
Het orgel dat Mart Vermeulen uit Woerden in 1906 aan de Maartenskerk leverde bestond voor het grootste deel uit oud materiaal, daterend uit de 18e en 19e eeuw. Vermeulen completeerde dit “allegaartje” met een nieuw front, orgelkas en de ontbrekende mechanische onderdelen. Al vanaf de aanschaf was duidelijk dat dit “low budget” orgel niet toegesneden was op de kerkruimte, de zingende gemeente en solistische inzet. Verschillende pogingen om het instrument meer kracht, kleur en kwaliteit te leveren draaiden uit op een teleurstelling. Ondertussen vertoonde het orgel zo veel gebreken en tekortkomingen dat serieus overwogen werd om tot afbraak en vervanging over te gaan. Pas nadat de Rijksdienst voor het Cultureel Erfgoed het orgel tot “monument” verklaard had werd een grondige restauratie overwogen. Onderzoek wees namelijk uit dat ca. 70% van het
pijpwerk, de windlade en het klavier uit het begin van de 18e eeuw moesten dateren.

Plan en restauratie                                                                                                                                                                                                                     

Na grondige studie van de orgelcommissie, bijgestaan door gecertificeerd adviseur S. Tuinstra, werd besloten om de situatie van 1906 als uitgangspunt te nemen en dat nuttige latere toevoegingen gehandhaafd bleven. Orgelmaker Mense Ruiter uit Ten Post slaagde erin om de bonte verzameling geschonden pijpen tot een harmonisch geheel te smeden. Mart Vermeulen was hier in 1906 kennelijk niet toe in staat.

De twee zelfstandige pedaalstemmen: Subbas 16’ en Gedekt 8’ kregen, samen met de grootste pijpen van de Prestant 8’ een plaats in de nieuwe achterkas. Hierdoor werd het mogelijk om de belangrijke “uitkomende” stem, de Cornet naar voren te plaatsen en een geheel nieuw register: de Trompet 8’ op de oude windlade aan te sluiten. Als gevolg van deze actie moest de orgelkas 60 cm naar voren geschoven worden, waardoor een geheel nieuwe orgelkraak noodzakelijk was.

Boven verwachting

Het resultaat heeft niet alleen de orgelcommissie verrast, het zingend kerkvolk, bezoekende collegaorganisten en luisteraars naar de orgelbespelingen roemen het resultaat dat het beste omschreven kan worden als: warm, vol, helder en zeer gevarieerd in klankschakeringen. Nu al kunnen wij zeggen dat het orgel goed inzetbaar is voor begeleiding van de gemeentezang, begeleiding van koren en solisten – vocaal zowel als instrumentaal – en soloconcerten met muziek uit diverse stijlperiodes.

Spelen voor publiek

Afgelopen zomer zijn er tijdens de openstelling van de kerk informele orgelbespelingen geweest door de Strender Organisten. Ook was er op 12 september een zeer geanimeerde bijeenkomst voor de adoptanten van de orgelpijpen. De verschillende registers en de klankcombinaties werden gedemonstreerd en natuurlijk werden adoptanten in het zonnetje gezet!

De orgelcommissie gaat zich nu beraden over verdere activiteiten. Positief is dat er door de versoepelingen van de covid-regels er weer veel meer mogelijk is. Al vaststaat dat het Texelse koor "Amici Cantus" een kerstconcert gaat geven in de Maartenskerk op 12 december. Het accent gaat liggen op koorwerken met een specifieke orgelbegeleiding.

Tot slot

Dankzij de samenstelling van het instrument met pijpwerk uit drie eeuwen kan Oosterend thans beschikken over een uniek orgel, dat zijn gelijke op Texel niet kent. Subsidiegevers, donateurs, de orgelbouwer en de orgelcommissie kunnen daarom met voldoening terugzien op dit project.

Dank aan alle fondsen, adoptanten en sponsoren welke de restauratie mede mogelijk hebben gemaakt!

De orgelcommissie van de Maartenskerk te

Oosterend Texel